Kielegat voor beginners
Hoe is carnaval ontstaan?
Carnaval is een katholiek feest voorafgaand aan de vasten. Waarschijnlijk heeft het z’n oorsprong in het middeleeuwse Italië en waaierde het in de loop van de tijd uit over andere landen. Nog steeds is het Venetiaanse carnaval wereldberoemd.
Over het ontstaan van de naam zijn verschillende versies, maar die lijkt te komen van het latijnse carne vale wat zoveel betekent als ‘vaarwel aan het vlees’. In de veertig dagen vasten voorafgaand aan Pasen, mochten de mensen geen vlees eten.
Van Abdera naar Kielegat
Over carnaval in Breda is voor het eerst geschreven in een boek uit 1707. Breda werd toen tijdens carnaval Abdera genoemd (een anagram van Breda) en de carnavalsvierders waren Abderieten. Sinds een jaar of vijftig heeft Breda als carnavalsnaam Kielegat gekregen. De boerenkiel is de oorspronkelijke dracht die vroeger veel tijdens carnaval werd gedragen.
St. Juttemis
Hoewel van oorsprong een katholiek feest, verbood de kerk begin 1900 carnaval omdat het te losbandig zou zijn. Wanneer Bredanaars de bisschop vroegen wanneer zij weer carnaval mochten vieren, was het antwoord steevast “met Sint Juttemis”, nooit dus. Dat ‘nooit’ duurde uiteindelijk tot 1936. Dat betekent dat we in 2024 een bijzonder jubileum hebben: 88 jaar carnaval in Breda. Acht keer het gekkengetal 11.
Bij het 55-jarige bestaan van het Bredase carnaval in 1991, kreeg Breda in de Ridderstraat het beeldje van Sinte Juttemis, gemaakt door Aimé Tollenaar.
Prins en gevolg
In ut Kielegat regeert de prins tijdens carnaval over de stad. Prins carnaval wordt in principe voor drie jaar aangesteld. De prins heeft een eigen gevolg. Dat bestaat uit twee pages, de raad van elf, de nar, de ‘pliesie’, de secretaris en de hofchauffeur.
Tijdens carnaval, maar ook in de periode daarvoor, bezoekt de prins met zijn gevolg allerlei carnavalsbijeenkomsten en voorfeesten. In 2024 was Prins Driekus d’n Tweejde ‘dun hoogheid’ van ut Kielegat.
Ut Kielegat heeft ook een jeugdprins en -prinses met een eigen raad van elf.
Tradities
Als er één evenement is met veel tradities, dan is het wel carnaval. We noemen er een paar.
De ellufde van de ellufde
Carnaval beperkt zich niet tot die vier dagen in februari of maart. Het carnavalsseizoen gaat officiëel van start op 11 november, de ellufde van de ellufde. Dan wordt bekendgemaakt wie de (nieuwe) prins carnaval wordt. Volgens goed gebruik bouwen we daar natuurlijk een feestje omheen.
Ieder jaar krijgt carnaval een motto. Dat kunnen carnavalsvierders en deelnemers aan de optochten gebruiken als houvast voor hun act of aankleding. Het Kielegatse motto voor 2025 is ‘Gift’ur un slinger aon’.
De aftrap
Hoewel er op de vrijdag voor carnaval (en steeds meer ook op donderdag) al volop carnaval wordt gevierd, is de officiële start op zaterdagmiddag. Dan overhandigt de burgemeester van Breda op het bordes van het stadhuis de sleutels van de stad aan de prins van ut Kielegat. Nadat de prins over een bomvolle Grote Markt de woorden “Kielegatters, de stad is van ons”, heeft uitgesproken, barst het feest los.
Afsluiting
Op dinsdagavond geeft de prins de sleutels weer terug. De carnavalssymbolen Kiske en Mieske worden van de gevel van het stadhuis gehaald en een lange stoet van prins, gevolg en duizenden carnavalsvierders vertrekken luidruchtig treurend naar de Haven. Daar gaan Kiske en Mieske op de brandstapel. Op naar volgend jaar!
Onderscheidingen
Geen carnaval zonder onderscheidingen. Ut Kielegat kent er drie: de Kieleplak, de Kieleplak Speciaal en de persoonlijke onderscheiding van de prins. Wie in aanmerking komt voor de eerste twee staat vastgelegd in allerlei vaste regels. Welke elf personen zijn persoonlijke onderscheiding krijgen, bepaalt de prins helemaal zelf. Extra bijzonder dus.
Carnavalsnamen
Breda heet tijdens carnaval Kielegat, maar ook de verschillende dorpskernen én de Haagse Beemden hebben een eigen carnavalsnaam.
- Teteringen: Totdenringen
- Bavel: Baviaonenland
- Prinsenbeek: Boemeldonck
- Ginneken: Ut Ginneken
- Ulvenhout: Bosuilendorp
- Princenhage: ’t Aogje
- Haagse Beemden: Giegeldonk
Deze plaatsen hebben ook allemaal een eigen prins carnaval, met uitzondering van Ginneken. Dat heeft een baron stammend uit het adellijke geslacht Le Dernière du Moment.
Vaste grote evenementen
Het echte hoogtepunt van carnaval is natuurlijk de Grote Optocht, sinds mensenheugenis op maandagmiddag. Een leutige stoet van praalwagens, groepen, duo’s en individuelen trekt dan door de binnenstad. Met heel veel muziek natuurlijk.
Brakkensliert
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Dat geldt zeker ook voor carnaval. Daarom is er een aparte kinderoptocht: de Brakkensliert. Alle kinderen kunnen daaraan meedoen, alleen, samen met een groepje of vanuit school.
Straatcarnaval
Het straatcarnaval wordt steeds populairder. Onder begeleiding van (live) muziek verandert de Grote Markt verschillende dagen tijdens carnaval in één kolkende massa carnavalsvierders.
Carnavaleske wandeling
Soms is iets nieuws meteen zo'n succes dat iedereen vindt dat het een traditie moet worden. Dat geldt zeker voor de carnavaleske wandeling. Een week voor carnavalszaterdag leiden oud-prinsen en andere carnavalsprominenten groepen rond in Breda. De wandeling gaat zowel langs 'serieuze' als carnavaleske plekken terwijl er onderweg allerlei acts voorbijkomen.
Als je mee wil doen, houd dan de site van de stichting Kielegat in de gaten. Doorgaans zijn de kaarten in no time uitverkocht.
