Breda en de Polen

In plaats van Amerikanen, Canadezen of Britten, was het de 1e Poolse Pantserdivisie die Breda bevrijdde van de Duitse bezetters. Deze Poolse militairen waren in 1939 na het uitbreken van de oorlog uit Polen ontsnapt. Via allerlei omzwervingen sloten zij zich in Engeland aan bij Generaal Stanislaw Maczek.
Via Frankrijk, België en Nederland wilde Maczek optrekken naar Warschau om ook Polen te bevrijden. Het devies was dan ook ‘Voor uw en onze vrijheid’. Het liep alleen wel anders dan gepland...

In Breda werden de Polen op 29 oktober 1944 als helden binnengehaald. Omdat de opmars naar het noorden een poosje stokte, ontstond in de maanden daarna een hechte band tussen de Polen en de gastvrije Bredanaars. 
Bij de officiële capitulatie van de Duitsers, in mei 1945, waren Maczek en zijn mannen gevorderd tot het Noord-Duitse Wilhelmshafen. 

De oorlog was voorbij, maar terug naar huis was onmogelijk. Polen werd na de bevrijding communistisch en de Russen zetten de Poolse soldaten weg als landverraders. Zij vochten immers met de westerse geallieerden. Het vaderland waarvoor de Poolse militairen zoveel hadden opgeofferd, bleek tot hun groot verdriet onbereikbaar.

Enkele honderden van hen gingen terug naar de regio Breda. Daar hadden ze goede herinneringen aan. Ze bouwden er noodgedwongen een nieuw bestaan op. Niet zo gek dat je in Breda relatief veel Poolse achternamen tegenkomt en er een actieve Poolse vereniging is.  

Ieder jaar herdenkt Breda op 29 oktober de gevallen Poolse soldaten en viert het de vrijheid. Zolang het nog kan, zijn daar ook Poolse veteranen bij aanwezig. 
Bij de viering van 75 jaar vrijheid in 2019 waren ook Koning Willem Alexander en de Poolse president Duda aanwezig. In zijn toespraak bedankte Duda de Bredanaars voor hun gastvrijheid van 75 jaar geleden en de manier waarop zij de Poolse soldaten hebben opgenomen in Breda.

Generaal Maczek zelf ging naar Schotland waar hij, bij gebrek aan een veteranenpensioen, als barman werkte. Breda bood de generaal het ereburgerschap en een huis aan, maar hij bleef in Schotland. Hij was net gewend aan de regen, was zijn reactie. Op zijn honderdste verjaardag  kreeg Maczek eindelijk eerherstel. De nieuwe Poolse regering gaf hem een hoge onderscheiding in de Orde van de Witte Adelaar.  

Generaal Maczek overleed toen hij 102 was. Hij is, op zijn verzoek, bij zijn manschappen op het militair ereveld aan de Ettensebaan in Breda begraven. Voorafgaand aan de begrafenis is hij in een gesloten kist opgebaard in de hal van het Bredase stadhuis zodat de Bredanaars afscheid konden nemen van hun held.